بازی‌های رایانه‌ای دانش بنیان

در کنار تمامي ويژگي‌هاي عالي تصويري و لذت بي انتهايي که بازي‌هاي رايانه‌اي دارند، اين ديدگاه که بازي‌هاي رايانه‌اي به پيشرفت علم و حل برخي از پيچيده‌ترين مسائل روز دانشمندان نيز کمک مي‌کند، بيش از پيش بر ارزش بازي‌ها افزوده است، اما اثبات اين تئوري در چندين مورد باعث شد که ديد متفاوتي نسبت به بازي‌هاي رايانه‌اي ايجاد شود و هم اکنون يکي از ابزار‌هاي قوي در دست دانشمندان براي پي بردن به نکات علمي است. اگر بخواهيم سرآمدترين اين بازي‌ها و اثري که بر علم داشته را مثال بزنيم، مي‌توانيم به بازي «فولديت1» (آن را بهم بريز) اشاره کنيم که در سال 2011 منتشر شد. يک بازي آنلاين که در آن به مانند پازل ساختار يک پروتئين را مي‌توان عوض کرد و بهم ريخت، که به دانشمندان در تشخيص شکل يک آنزيم که نقش مهمي در به وجود آمدن ويروسي همانند ايدز در ميمون‌ها داشت، کمک ‌کرد. مسئله‌اي که محققان 13 سال در حال بررسي آن بودند، گيمرها در 3 هفته به نتيجه رساندند. يک سال بعد يعني در سال 2012، افرادي که بازيي فضايي به نام «جويندگان سيارات2» را بازي مي‌کردند، سياره‌اي جالب با 4 ستاره در منظومه آن پيدا کردند. آن‌ها تا به امروز 40 سياره ديگر را شناسايي کردند که هر کدام از آن‌ها مي‌توانند ميزبان حيات باشند و در گذشته متخصصان اين زمينه موفق به شناسايي آن‌ها نشده بودند. در واقع بر روي کاغذ، همکاري بازي‌هاي رايانه‌اي و علم بسيار عجيب به نظر مي‌رسد اما در واقعيت هر دو بايد در چهارچوب يک سري قواعد مشخص مسائلي را حل کنند و براي آن‌ها راه حل درست کنند، که باعث تشابه بسيار آن‌ها مي‌شود. مثال ديگر، آناليز ژن‌ها3 است که در آن دانشمندان به جستجوي روابط و مسير‌هاي ميان توده‌ بزرگي از اطلاعات مي‌پردازند در واقع يک بازي به مانند «کندي کراش4» است که براي پيدا کردن الگوهاي بين اطلاعات استفاده مي‌شود که بازيکنان علاوه بر به دست آوردن امتياز و مرتب کردن الگوها، ممکن است متوجه تغييراتي شوند که به سرطان و آلزايمر5 و يا ديابت6 منجر مي‌شوند.

«زوران پوپو ويچ7» مدير مرکز بازي علمي دانشگاه واشنگتن و يکي از سازندگان بازي «فولديت» مي‌گويد:

“بدون توجه به سن و داشتن تحصيلات دانشگاهي، بسياري از نوجوانان دوره متوسطه به سمت اين بازي‌ها کشيده مي‌شوند و بدون نياز به داشتن مدرک دکتري، در حال کمک به علم هستند. با توجه به مشکلات عديده‌اي که در دنياي علم وجود دارد و تعداد کم دانشمنداني که در حال کار بر روي آن‌ها هستند، بازي‌ها باعث شده‌اند که تعداد بسيار زيادي از افراد عامه به کمک بيايند. به عنوان مثال تعداد افرادي که در حال کمک به مسائل مربوط به ساختار پروتئين هستند در دو سال و نيم گذشته از شروع بازي 4 برابر شده است و در بازي ديگري مانند «جويندگان سيارات» قريب به 600 نفر با سوال‌هاي علمي درگير شده‌اند.”

اما متخصصان و طراحان اين سبک بازي‌ها به دنبال گسترش آن‌ها در حين بالابردن جذابيت آن‌ها نيز مي‌باشند تا از پديده اعتياد به بازي‌هاي رايانه‌اي در جهت پيشرفت علم استفاده کنند و همزمان اوقات خوشي هم براي بازيکنان آن‌ها فراهم کنند. به عنوان مثال مي‌توان از چند بازي ديگر در اين زمينه نام برد که حتي در مسير به سمت محل کار نيز قابل بازي هستند:

1. بازي رايانه‌اي «فيلو8» (تبار)

پازلي رنگي که در حين چيدن آن، با پخش موسيقي در سبک جاز9، افراد را به خود معتاد مي‌کند و شخص در واقع با چيدن بلوک‌هاي همرنگ کنار هم، در حال رديف کردن دي.ان.اي حيوانات مختلف است که کمترين فضاي خالي نيز بين آن‌ها باشد و به شناسايي بيماري‌هاي ژنتيکي و جهش‌هاي ژني کمک مي‌کند.

2. بازي رايانه‌اي «فورگاتن آيلند10» (جزيره فراموش شده)

در اين بازي دانشمندي با گذشته‌اي اسرارآميز در جزيره‌اي مرموز است که آزمايشگاه بيولوژي11 آن منفجر شده است. عکس‌هايي از موجودات، در سرتاسر جزيره پخش است که با جمع‌آوري و جواب دادن به سوالاتي، بازيکنان پول به دست مي‌آورند و در نهايت از جزيره خارج مي‌شوند. دسته بندي آن‌ها از اين عکس‌هاي واقعي از سرتاسر دنيا به بيولوژيست‌ها کمک مي‌کند تا اثر گسترش مناطق شهري در اکوسيستم‌هاي محلي12 و يا تغييرات آب و هوايي منطقه‌اي يا جهاني را متوجه شوند.

3. «اترنا13» (ابديت)

اين بازي نظير بازي «فولديت» است و از ساخته‌هاي همان شرکت مي‌باشد، با اين تفاوت که اين بار «آر.ان.اي14» بايد شکل بگيرد. آر.ان.اي که در ساختن پروتئين و تنظيم ژن‌ها نقش به سزايي دارد، از 4 نوع پايه نوکلئوتيدي15 ساخته مي‌شوند و بازيکنان اين بازي بايد با تغيير آن‌ها، ساختار آر.ان.اي را عوض کنند و هر چه نتيجه به دست آمده پايدارتر باشد، امتياز بالاتري خواهد داشت. هر چه بازيکنان به سمت متخصص پازل شدن مي‌روند، شکل‌هاي هدف به مرور پيچيده‌تر مي‌شود و امکان دارد که مدل آن‌ها در دانشگاه استنفورد مورد بررسي قرار بگيرد.

4. «گالسي زو16» (باغ وحش کهکشان‌ها)

مهم ترين پروژه شرکت «زونيورس17» که در آن اشخاص در حين ديدن عکس‌‌هايي که بسيار براي انسان تازه هستند، به تشخيص شکل کهکشان‌ها و نوع آن‌ها مي‌پردازند، البته اين کار امتيازي به همراه ندارد اما در طبقه بندي کهکشان‌ها به دانشمندان بسيار کمک مي‌کند و به آن‌ها مي‌گويد که آيا يک کهکشان خاص از ترکيب با کهکشان ديگر به وجود آمده است، ستاره‌هاي درون آن به چه گونه‌اي هستند و چگونه با محيط خود در ارتباط است. همچنين امکان دارد که نام شي فضايي به اسم کسي ثبت شود که آن را براي نخستين بار کشف مي‌کند.

5. «آي واير18» (شبکه‌هاي چشم)

اين بازي رايانه‌اي به دانشمندان کمک مي‌کند تا متوجه نحوه چينش رشته‌هاي مغزي شوند که در اين بازي نيز ابتدا از شبکه‌ عصبي پشت چشم شروع مي‌شود. به بازيکنان دسته‌اي از اين رشته‌هاي درهم داده مي‌شود که آن‌ها بايد هر رشته را جدا کنند و شکل سه بعدي هر کدام را درست کنند. بازي ترکيب دو فعليت بسيار لذت بخش است که افراد را به خود جذب مي‌کند، يکي رنگ بندي‌ها و ديگري جستجو براي يافتن چيزي. همچنين داشتن زمان مشخص هيجان بازي را دو چندان مي‌کند و شخص را پشت رايانه ميخکوب مي‌کند.

6. «وال اف ام19» (موج‌هاي صوتي نهنگ‌ها)

يک تجربه جذاب ديگر از شرکت «زونيفرس» که اين بار شخص بايد به صوت‌هاي ضبط شده از نهنگ‌هاي قاتل و نهنگ‌هاي خلبان از سرتاسر دنيا گوش دهد و به تحقيقات متخصصان اين زمينه کمک کند تا آن‌ها را بهتر مطالعه کنند. اگر کسي موردي پيدا کند که مشابه با صداهاي ضبط شده در بازي هستند، ذخيره مي‌شود و به دانشمندان کمک مي‌کند که بيشتر متوجه پيچيدگي زبان اين حيوانات بشوند، اينکه بفهمند که آيا آن‌ها نيز لهجه دارند و تا چه ميزان باهوش هستند و زندگي اجتماعي آن‌ها به چه صورت است.

7. «کراپلند کپچر20» (يافتن زمين زراعي)

تا سال 2050 نزديک به ده ميليارد انسان بر روي زمين زندگي خواهند کرد و با ظرفيت‌هاي امروزي کشاورزي، به سختي مي‌توان به اندازه کافي مواد غذايي براي آن‌ها فراهم کرد. افراد مختلف در ميان عکس‌هاي ماهواره‌اي زمين مي‌گردند تا مناطق مناسب براي کشاورزي را بيابند تا به تهيه‌ اولين نقشه کشاورزي جهان کمک کرده باشند که در ادامه به داشتن کافي مواد غذايي، مکان‌هاي خالي و مناسب و رويت تاثيرات خشکسالي بر زمين‌ها منجر مي‌شود. هر چه يک شخص تعداد بيشتري زمين پيدا کند، امتياز بيشتري مي‌گيرد و شانس بيشتري براي بردن يک جايزه هفتگي مانند گوشي همراه هوشمند و يا تبلت را دارد.

8. «ايميون اتک21» (حمله سيستم دفاعي بدن)

اين بازي رايانه‌اي، کنترل يک «روبات نانويي22» را به عهده بچه‌ها در سن راهنمايي و ابتدايي مي‌دهد که با آن به محيط سه بعدي شبيه‌سازي شده داخل رگ‌هاي خوني مي‌روند و بافت آن را مي‌‍‌بينند و به يک مريض کمک مي‌کنند تا سلامت خود را به دست آورد. در اين بازي،‌ بچه‌ها به سلول‌هاي سفيد ياد مي‌دهند که چطور باکتري‌هاي مضر را شناسايي کنند و آن‌ها را از بين ببرند و در حين اين کار، کودکان با روند بيولوژيکي آگاه شدن سيستم دفاعي بدن از حضور بيگانگان و مبارزه با آن‌ها آشنا مي‌شوند.

9. «هيستوري آف بايولاجي23» (تاريخ بيولوژي)

در اين بازي رايانه‌اي،  اشخاص به عنوان دستيار دکتر «شاير24» بايد با جستجو در ميان شواهد و نشانه‌ها و اشيا، دليل گم شدن‌ دکتر را پيدا کنند. او بر روي چه پروژه مخفيانه‌اي کار مي‌کرد؟ چه کساني به دنبال او بودند که اکنون نيز ممکن است دنبال دستيار او باشند؟ پازل‌ها و معماهايي که در طول تاريخ بيولوژي مخفي شده است کمک مي‌کنند که فرد از تحقيقات دکتر مطلع شود. اين بازي به صورت آنلاين و خصوصا براي افراد زير 20 سال طراحي شده است تا علاوه بر انگيختن حس کنجکاوي و پرسش گري آن‌ها، تاريخي از بيولوژي را نيز به آن‌ها آموزش بدهد.

10. «کوانتوم اسپکتر25» (طيف کوانتومي)

دوستداران نور و طيف‌هاي آن از اين بازي بسيار لذت خواهند برد. با کمک آينه‌ها، ليزر‌ها و بقيه ابزار نور، ليزر‌ بايد به مقصد رنگي خود رسانده شود. محيط بازي بسيار علمي و دوست داشتني طراحي شده است و سبک بازي به مانند پازل‌ها مي‌باشد. در هر مرحله بازيکنان بايد يک يا چند نور ليزر را هدايت کنند اما در اين ميان نيز بايد مراقب طيف رنگ‌ها باشند که بازي و شخص و نور ليزر را تهديد مي‌کنند و همچنين به موانع نيز بايد بسيار توجه شود.

11. «ترست آف پاور26» (تشنه قدرت)

در اين بازي کارتي، شخص حاکم يک منطقه است که تلاش مي‌‌کند سريع تر و بهتر از ديگران، نياز‌هاي مردم خود را به انرژي رفع کند، البته بدون اين که پا را از محدوديت‌هاي محيطي خود فراتر بگذارد. مثلث انرژي، آب و آب‌وهوا در اين بازي به چشم مي‌خورد. در اين بازي براي تامين نياز‌هاي مردم، انواع و اقسام انرژي‌ها موجود است مانند منابع هيدروکربني27 و يا انرژي‌هاي تجديد پذير، اما استفاده از هر کدام به مصرف آب نيازمند است که محدود است و تاثيراتي بر محيط اطراف، جانوران، آلودگي محيط زيست و آب‌وهوا مي‌گذارد که بايد حساب شده توليد شوند. استفاده از کارت‌هاي تکنولوژي، سياست و … به پيشرفت هر فرد کمک مي‌کند.

12. «سورس28»

يک بازي شبيه سازي شده با داستاني علمي تخيلي است. بازيکنان در اين بازي، بايد مريضي بيماران را با اسکن آنها متوجه شوند. عوامل بازي کاملا بر اساس مطالعات تکنولوژي «سورس» در انگلستان ساخته شده‌اند. بازي همچنين افراد را تشويق مي‌کند که به صورت علمي فکر کنند و استراتژي‌هاي خود را داشته باشند تا بهترين روش براي شناسايي بيماري‌ها را بيابند.

13. «ايجنت هيگز29» (مامور هيگز)

مامور هيگز از چشم پرسشگر فيزيکدانان گريزان است و به کمک شما احتياج دارد. اما در اين بازي احتياجي به داشتن تحصيلات دانشگاهي نيست و افراد به راحتي و به صورت پازلي با ذره‌هاي اتمي آشنا مي‌شوند و حرکات الکترون‌ها را مي‌بينند و ماده و ضد ماده نيز در بازي با هم منفجر مي‌شوند. بازي به صورت اينترنتي و در دو فصل در اختيار عموم است.

14. «کريزي پلنت شاپ30» يا فروشگاه گياهان ديوانه

در بازي فروشگاه گياهان ديوانه بچه‌ها با بحث ژن و به ارث رسيدن خصوصيات يک نسل به نسل قبلي آشنا مي‌شوند و گياهان عجيب و غريبي مانند بانيون «ترکيب خرگوش و پياز» را کاشت مي‌دهند و از مشتريان مرموزي، سفارش‌هاي خاصي مي‌گيرند که با ياد گرفتن نحوه رشد و انتقال ويژگي‌هاي ژني بايد سفارشات را توليد کنند. بازي به گونه‌اي ساخته شده است که به مانند کلاس درسي براي کساني که در خواندن و يادگيري زبان انگليسي مشکل دارند، است. و آنها به راحتي مي‌توانند با آن ارتباط برقرار کنند.

15. «کد فرد: سروايوال مد31»

در اين بازي که براي موزه علم و صنعت شيکاگو ساخته شده است، پيچيدگي‌هاي بدن انسان و نحوه کار آن به صورتي جذاب و قابل درک براي بچه‌ها توضيح داده شده است. بسياري از ما نمي‌دانيم که در داخل بدن ما چه اتفاق‌هايي مي‌افتد و يا حتي ما چگونه نفس مي‌کشيم و چه چيزي باعث مي‌شود که اين روند هر روز نيز ادامه داشته باشد. در اين بازي همه فرصت اين را دارند که به داخل بدن انساني به نام «فرد32» بروند و در حين شناختن بدن انسان و نحوه کار کردن آن، به او هم کمک کنند تا از خطر‌هايي که محيط براي او ايجاد مي‌کند در امان بماند.

16. «سي اس آي: د اکسپرينس33»

برگرفته شده از مجموعه تلويزيوني معروف «سي‌اس‌آي» در اين بازي کمي خشن‌تر، افرادي که دوست دارند در پزشکي قانوني کار کنند با مراحل و سختي‌هاي اين رشته آشنا مي‌شوند و از مباحث بيولوژيکي، سم‌شناسي، پزشکي و قسمت‌هاي مختلف ديگر شناخت پيدا مي‌کنند. همچنين به صورت تيم‌هاي دو، سه و يا چهار نفره به حل کردن معماي صحنه جرم مي‌پردازند و اثر انگشت‌ها را پيدا مي‌کنند، با آتش سوزي‌ها آشنا مي‌شوند، تحليل اطلاعات داده شده را ياد مي‌گيرند و شواهد مختلف و مدارک را جمع آوري مي‌کنند.

1. Fold It

2. Planet Quest

3. Genes

4. Candy Crush

5. Alzheimer’s disease

6. Diabetes mellitus

7. Zoran Popović

8. Phylo

9. Jazz

10. Forgotten Island

11. Biology

12. Local Eco Systems

13. Eterna

14. RNA

15. Nucleotide

16. Galaxy Zoo

17. Zooniverse

18. Eye Wire

19. Whale FM

20. Cropland Capture

21. Immune Attack

22.  Nanorobot

23. History of Biology

24. Dr. Walden Shyre

25. Quantum Spectre

26. Thirst Of Power

27. Hydrocarbonic

28. SORS

29. Agent Higgs

30. Crazy Plant Shop

31. Code Fred: Survival Mode

32. Fred

33. CSI: The Exprience